Health Hero column – Marieke Jansen
De Gezonde Knipoog – Gezondheidsnieuws van de week
Door Marieke Jansen | 13 mei 2025
Soms zit vooruitgang in cijfers – en soms juist in wat die cijfers níet laten zien. Deze week publiceerden het CBS en RIVM nieuwe cijfers over onze gezondheid. We roken minder, drinken bewuster, maar blijven worstelen met overgewicht. Wat vertellen die trends ons eigenlijk? Tijd voor een Gezonde Knipoog met een open blik én oog voor nuance.
Roken en drinken: minder vanzelfsprekend
In tien jaar tijd daalde het percentage rokers van 26% naar 18%, en ook het aantal overmatige drinkers is afgenomen: van 10% naar 6%. Deze daling laat zien dat langdurige inzet op preventie, voorlichting en accijnzen wel degelijk effect heeft. De doelen voor 2040 – maximaal 5% rokers en overmatige drinkers – lijken voor alcohol binnen bereik. Voor roken is er nog werk aan de winkel.
💡 Leuk om te weten: Een rookvrije omgeving verlaagt niet alleen het aantal rokers, maar ook het aantal mensen dat er ooit mee begint.
Overgewicht: stabiel hoog, zorgwekkend groeiend
Waar het roken en drinken daalt, blijft overgewicht opvallend stabiel: al tien jaar lang heeft ongeveer 50% van de volwassenen overgewicht. Ernstig overgewicht neemt zelfs toe: van 13% naar 16%. Dat maakt het halen van de gezondheidsdoelen voor 2040 lastig, want die streven naar maximaal 38% overgewicht en slechts 7% ernstig overgewicht.
💡 Leuk om te weten: Zelfs kleine gewichtsreductie (5-10%) bij mensen met overgewicht leidt al tot meetbare gezondheidswinst.
Gezondheid en ongelijkheid: een lastige combinatie
Het rapport benadrukt ook de verschillen tussen opleidingsniveaus en inkomensgroepen. Zo heeft 62% van de mensen met basisonderwijs of vmbo overgewicht, tegenover 43% van hoger opgeleiden. Roken komt eveneens vaker voor bij lager opgeleiden en mensen met een lager inkomen – zelfs wanneer het opleidingsniveau gelijk is.
Volgens experts is bestaansonzekerheid hierin een belangrijke factor: als je continu bezig bent met overleven, is het moeilijk om gezonde keuzes voor de lange termijn te maken.
💡 Interessant: In landen met een sterk sociaal vangnet zijn sociaaleconomische gezondheidsverschillen kleiner.
Tot slot – Gezond beleid werkt, maar moet ook verbinden
De daling in roken en drinken laat zien dat beleid effect kan hebben – mits volgehouden en ondersteund door heldere communicatie en sociale normverandering. Voor overgewicht ligt de uitdaging dieper. Want het gaat hier niet alleen om weten wat gezond is, maar om het kunnen en willen doen in een omgeving die dat mogelijk maakt.
Willen we écht verschil maken, dan is er meer nodig dan losse campagnes of prijsprikkels. Dan moeten we bouwen aan een omgeving waarin gezonde keuzes vanzelfsprekender worden – ondersteund door structuur, beloning, sociale verbinding en maatwerk. Niet de individuele discipline, maar de collectieve context maakt het verschil.
Tot volgende week – met hopelijk nog meer ruimte voor een gezonde keuze, voor iedereen.
💡 Gezondheid wordt pas echt inclusief als het systeem meewerkt – en niet alleen het individu iets moet oplossen.
Tot volgende week – met hopelijk nog meer ruimte voor een gezonde keuze, voor iedereen.